Serbest rekabet piyasasında, aynı sektörde faaliyet gösteren firmalar için müşteri tercihlerinin kendi ürünlerinde yoğunlaşmasını sağlayan en önemli unsurlardan biri de tasarımdır. Özellikle kalite ve teknik açıdan müşterilere aynı faydayı sağlayan ürünlerde tasarım, çoğu zaman en belirleyici faktör olarak karşımıza çıkmaktadır. Bilhassa küçük ve orta ölçekli sanayiciler, tasarım yolu ile ürün yelpazesinde farklılaşarak bir adım öne çıkmayı hedeflemektedirler. Ancak, bu hedefin gerçekleştirilmesi ve elde edilen kazancın sürdürülebilir kılınması için birer fikir ürünü olan bu tasarımların yasal bir zeminde koruma altına alınması gerekmektedir.
Bu amaçla, Türk Patent Enstitüsü Endüstriyel Tasarımlar Dairesi Başkanlığı, endüstriyel tasarımların korunmasına ilişkin başvuru ve tescil işlemlerini 554 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile bu Kararnamenin Uygulama Şeklini Gösterir Yönetmelik esasları çerçevesinde yürütmektedir.
Tasarım Nedir?
554 sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunmasına İlişkin Kanun Hükmünde Kararnamede endüstriyel tasarım kavramı şu şeklide tanımlanmaktadır; “Tasarım, bir ürünün tümü, veya bir parçası veya üzerindeki süslemenin, çizgi, şekil, biçim, renk, doku, malzeme veya esneklik gibi insan duyuları ile algılanan çeşitli unsur veya özelliklerinin oluşturduğu bütünü ifade eder.”
Neden Tasarım?
Sınırların kalktığı günümüz küresel rekabet ortamında sektörde faaliyet gösteren rakiplerle rekabet edilebilmesi için etkin pazarlama faaliyetlerinin kullanılması ve ürün kalitesinin arttırılması gibi geleneksel ekonomik araçlar yeterli olmayıp, tüketici tercihlerine ulaşmada tasarım en önemli ve etkin araçlardan biridir.
Yapılan araştırmalar, tüketici ürün tercihinde marka, kalite, fiyat gibi unsurların yanı sıra ürünlerin dış görünümünün de oldukça etkili olduğunu göstermektedir. Hatta çoğu zaman tüketiciye aynı tekniği ve kaliteyi sunan iki ürün arasında dış görünüş, ürün tercihinde en etkin rolü üstlenmektedir.
Bu nedenle, yeni, sürekli değişim gösteren insan ihtiyaçlarına cevap verebilen, ergonomik ve estetik niteliğe sahip tasarımlar ortaya çıkarmak, fikir sahiplerine ekonomik anlamda gün geçtikçe artan kazanımlar sağlamaktadır.
Tasarımımı Neden Korumalıyım?
Tasarım gelişmiş toplumlarda giderek artan bir öneme sahip olmaya başlamıştır. Bir fikir ürünü olan tasarımların tüketici açısından çekici bulunması başarılı tasarım kavramını oluşturmakla beraber rekabet gücünü artırıcı unsur olmakta ve bu alanda başarıya ulaşmada etkin rol oynamaktadır. Başarılı bir tasarım ise hayal gücü, üstün emek ve ek yatırımlara ihtiyaç duymaktadır.
Ancak günümüz ticari hayatında, özgün ve yeni tasarımların geliştirilerek tüketicinin beğenisine 1sunulması ticari başarı elde etme noktasında tek başına yeterli olmamaktadır. Yapılan yatırımların, sarf edilen emeğin ve ürüne dönüşen fikrin korunmasının önemi bu noktada ortaya çıkmaktadır. Koruma ile elde edilen, “tasarım hakkı sahibinin izni olmaksızın başka kişilerce tasarımın ticari amaçla kullanımını engelleme hakkı”, yapılan yatırımların, hem ekonomik hem de sosyal anlamda geri dönüşümü açısından oldukça önemli olmaktadır. Aksi takdirde, özgün ve yeni tasarımlar, fikir hırsızlığı, kopyalama ve taklit gibi tehditlerle karşı karşıya kalacak ve bu nedenden ötürü tasarım sahipleri ticari anlamda büyük kayıplara uğrayacaktır.
Tasarımımı Nasıl Koruma Altına Alabilirim?
Tasarımlar 1995 yılından bu yana 554 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile bu Kararnamenin Uygulama Şeklini Gösterir Yönetmelik esasları çerçevesinde tescil edilerek koruma altına alınmaktadır.
Tasarım tescili için, “endüstriyel tasarım tescil başvuru formu”nun doldurulması, öngörülen evraklar ile ilgili ücretin yatırılarak bizzat, posta yada elektronik başvuru yolu ile Enstitüye başvuruda bulunulması gerekmektedir.
Tasarım Tescili Nasıl Gerçekleşir?
Tescil sistemimiz, 554 Sayılı Endüstriyel Tasarımların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname uyarınca, bir tasarım tescil başvurusu başvuru aşamasında “yenilik” ve “ayırt edici nitelik” kriterlerine göre incelemeye tabi tutulmamaktadır. Bu nedenle endüstriyel tasarım tescili, uluslararası düzeyde bir kaç ülke dışında genel kabul görmüş itiraza dayalı incelemesiz (yenilik ve ayırt edici nitelik açısından) bir sistem olarak tanımlanmaktadır. Koruma şartları olan yenilik ve ayırt edicilik kriterlerinin mevcut yasamıza göre dünya çapında olması gerekliliği, bilinen ve anonim sayılacak materyallerin neler olduğu hususunun büyük oranda subjektivite içermesi, böyle bir ayrımın yapılmasında objektif yaklaşımı sağlayacak kriterlerin bulunmaması gibi nedenlerle inisiyatifin araştırma yapacak kişilerde toplanacağı gerçeğinin daha fazla karışıklığa neden olacağı düşünülmekte ve tasarım tescil sistemi için itiraza dayalı incelemesiz sistem benimsenmektedir.
Ülkemizde endüstriyel tasarımların tescil süreci özet olarak şekli inceleme, endüstriyel tasarım siciline kayıt ve yayın, itirazlar ve belgelendirme olarak dört ana işlem sürecinden oluşmaktadır.
Şekli İnceleme: Tasarım tescil başvurularının ilgili KHK’nın 3.maddesi hükmünce yapılan re’sen inceleme ile başvurunun Yönetmelikte öngörülen hükümler çerçevesinde incelenmesidir. Yapılan re’sen inceleme, bu madde altında ifade edilen tasarım ve ürün tanımlarına göre başvuruların incelenmesi ve bu tanımlar dışında kalan başvuruların reddedilmesi işleminden oluşmaktadır. Şekli inceleme ise başvuru için gerekli evrakların başvuruda sunulup sunulmadığı, sunulmuş ise bu evrakların ilgili Yönetmelik maddelerinde açıkça ifade edilen nitelikte olup olmadığının incelenmesidir.
Tasarım tescil başvurularının şekli eksiklik içermesi durumunda Enstitü, başvuru sahibine veya vekiline bu eksiklerin giderilmesi için süre tanımaktadır. Şekli eksiklik olarak bildirilen unsurların süresi içerisinde giderilmemesi, endüstriyel tasarım tescil başvurusunun işlemden kaldırılması ile sonuçlanmaktadır.
Endüstriyel Tasarım Siciline Kayıt ve Yayımlama: Şekli eksiklik içermeyen ya da şekli eksikliği süresi içerisinde tamamlanan tasarım tescil başvuruları Endüstriyel Tasarım Siciline kaydedilir.
Sicil kaydında yer alacak unsurlar;
• Başvuru numarası ve tarihi,
• Tasarım tescil numarası, tescil tarihi ve tasarımın yayımlandığı bülten tarihi ile numarası,
• Başvuru çeşidi, başvuruda yer alan tasarım sayısı,
• Varsa rüçhan bilgileri,
• Tasarım hakkı sahibinin adı, soyadı / unvanı, tabiiyeti ve adresi,
• Tasarımcı veya tasarımcıların adı, soyadı, adresi,
• Varsa vekilin adı, soyadı, adresi ile varsa vekil firmanın unvanı,
• Tasarım veya tasarımın uygulanacağı ürünün adı ve sınıfı,
• Devir, lisans, yenileme, adres değişikliği gibi tasarım tescili ile ilgili kayıtlar,
• Tasarımın görsel anlatımı.
Bir tasarım tescil başvurusu, Endüstriyel Tasarım Siciline kayıt neticesinde ilgili ilk Bültende yayınlanır. Başvuru sahibinin yayım erteleme talebi olması durumunda tasarım tescil başvurusu iki defa yayınlanır. İlk yayında sadece sicil bilgilerine yer verilirken, ikinci yayında sicil bilgileri ile beraber tasarımın görsel anlatımları da yayınlanır.
Tescile İtiraz: Belirtildiği üzere tasarım tescil sistemi için esas yönünden itiraza dayalı sistem uygulanmaktadır. Rekabet ortamının oluşturulabilmesi ve sanayinin gelişebilmesi için yeni ve ayırt edici niteliğe sahip tasarımların tescille korunması, bu özelliği taşımayan tasarımların ise korumadan yararlanmaması gerekir. Aksi takdirde haksız şekilde alınmış ve hükümsüzlüğü rahatlıkla ispat edilebilecek bir belgeye dayanılarak piyasada aynı sektörde üretim yapan kişilere karşı yaptırım uygulatma yoluna gidilmesi sonucunda ağır mağduriyetlerin oluşacağı muhakkaktır. Bu mağduriyetin önlenebilmesi için itiraz mekanizmasının yaygın olarak kullanılması gerekmektedir. İtiraz mekanizmasının işlerliğini sağlayabilmek için tescilli tasarımların yayınlandığı Resmi Endüstriyel Tasarımlar Bülteni ücretsiz olarak mutlak suretle TPE Bilgi ve Doküman Birimlerine gönderilirken, talepte bulunulması halinde meslek odalarına, üniversitelere, diğer kamu kurum ve kuruluşlarına da gönderilmektedir. Aynı zamanda itirazın kabul edilmesi halinde itiraz ücreti iade edilmektedir.
Tescilli tasarımların seçkin tasarımlar olabilmesi için her ay yayınlanan Bültenin özellikle meslek odalarınca takibi gerçekleştirilmeli ve itirazlar yapılmalıdır. İlanı yapılmış bir tasarımla ilgili olarak, gerçek veya tüzel kişiler ile ilgili meslek kuruluşları tasarımın yenilik ve ayırt edici nitelik vasfına sahip olmadığı gerekçesiyle yada hak sahipliğine dayanarak ilân tarihinden itibaren altı ay içinde tasarım tescil belgesinin verilmesine karşı Enstitü nezdinde itirazda bulunabilirler.Yapılan itirazlar öncelikle şekli olarak incelenir ve karşı görüş alınması için başvuru sahibine tebliğ edilir. İtiraz edilen tasarımın hak sahipliği ile, yenilik ve ayırt edici nitelik vasfına sahip olup olmadığı, sunulan belgeler ışığında Yeniden İnceleme ve Değerlendirme Kurulu tarafından incelenir. |
